Cotton Crop In Marathi:
Cotton Crop:भारतामध्ये कापूस हे प्रमुख पिक असून नगदी पैसा शेतकऱ्यांना कापूस मिळवून देतो.देशातील प्रमुख पीकमधे कापसाचा समावेश होत असून काळ्या मातीत फुलणार पांढर सोन अशी कापसाची ओळख आहे. आपल्या देशातील लोकसंखेच विचार केल्यास ७ कोटी लोकांना कापसाची शेती त्याच बरोबर कापसावर आधारित उद्योगामध्ये रोजगार मिळवून दिला जातो.Cotton Crop जागतिक बाजारपेठेचा विचार केल्यास जगातील कापूस लागवडीच्या शेत्रापैकी ३८ टक्के शेत्रावर कापसाची लागवड हि एकट्या भारतात केली जाते,म्हणूनच कापूस नगदी पिकाची सामाजिक,राजकीय व आर्थिक दृष्टीकोनातून महत्व हे अनन्य साधारण आहे.
उन्हाळी भुईमुग शाश्वत लागवड पद्धती
महाराष्ट्रामध्ये सर्वाधिक प्रमाणात कापसाचे पिक घेतले जाते.जवळ पास ४५ लाख हेक्टार शेत्रावर कापसाची लागवड हि एकट्या महाराष्ट्रात केली जाते.बहुतांश प्रमाणात कपाशीचे पिक हे मोसमी पावसावर अवलंबून आहे वाढत्या वातावरणातील बदलांमुळे मोसमी पावसाची अनियमितता मागील काही वर्षा पासून बघावयास मिळते.ह्याचा थेट परिणाम हा शेती मधील Cotton Crop उत्पादन व उत्पादकता यावर होत असून उत्पनात कमालीची घट दिसू लागली आहे.ह्याचे प्रमुख कारण हे हवामानातील बदल कीड व रोगांचे वाढते प्रमाण आणि पावसाची अनियमितता असून शेतकरी वर्गाने अभ्यासात्मक पद्धतीने ह्याचे नियोजन करणे काळाची गरज बनली आहे.
kharip Crop planning|आपत्कालीन परिस्थितीत असे करा नियोजन
बागायती कपाशीचे नुकसान हे जराईत कपाशी पेक्षा जास्त होत असते कारण बागायती कपाशीमध्ये ओलाव्याचे प्रमाण अधिक असते,अशा परिस्थितीमध्ये सुश्मजंतूची वाढ झपाट्याने होत असून रोगांच व किडींचा प्रादुर्भाव वेगाने पसरतो. कपाशीची उत्पादकता कमी होण्याचे मुख्य कारण म्हणजे किंड व रोगांच्या व्यवस्थापनाची अभ्यासात्मक पद्धतीचा अवलंब न करणे हे आहे.
महाराष्ट्रातील कृषी विद्यापीठे वारंवार संशोधनात्मक पद्धती अवलंबण्याच्या शिफाशी करत असतात परंतु ह्या पद्धती Cotton Crop बदल सखोल माहिती शेतकऱ्यांपर्यंत पोहचत नसल्यामुळे अधिकाधिक शेतकऱ्याना याचा फायदा घेता येत नाही.कपाशीवरील कीड नियंत्रणाची शाश्वत पद्धती आपण या लेखात बघणार आहोत संपूर्ण माहिती हि कृषी शास्त्रज्ञनच्या मार्गदर्शनाखाली दिली जात असून शेतकरी बंधूनी १०० % या पद्धतीचा वापर करण्याच्या शिफारशी कृषी संशोधक आहे. ह्याचा नक्कीच शेतकऱ्यांना आपले उत्पादन वाढवण्यास मदत होईल.
सर्वप्रथम आपण किडीची ओळख करून घेऊ, किडींची ओळख झाल्यावरच निश्चित उपाय करता येईल,चला सुरवात करूया !
कपाशीवरील किडींची ओळख:
रस शोषण करणाऱ्या किडी:
तुडतुडे:
तुडतुड्याचा रंग फिकट हिरवा असतो व आकार हा पाचरी सारखा असतो,तुडतुडे हे प्रोढ व पिल्ल अवस्थेत असताना पानाच्या खालील बाजूस राहून रस शोषण करतात ह्या किडींची विशेष ओळख म्हणजे ती तिरके चालतात.Cotton Crop ज्या पानातील रस शोषण करतात ती पाने सर्वप्रथम कडेने पिवळसर पडायला सुरवात होते व नंतर तपकिरी रंगाची पडतात
मावा:
मावा हा काळ्या किवा गडद हिरवा ते पिवळसर लांबट आकाराचा असतो.मावा च्या मागच्या बाजूने दोन टोके असतात पानाच्या खाली मोठी व लहान पिल्ले रस शोषण करत असतात विशेषता कोवळ्या पानावर ह्यांचा जोर सर्वाधिक असतो मावा हे समूहाणे राहणे पसंद करतात.चिकट गोड द्रव मावा आपल्या शरीरातून बाहेर टाकतो त्यामुळे पानावर चिकट पणा जाणवतो मावा हा रोगांच्या विषाणूचा देखिल प्रसार करतो.
फुलकिडे:
फुलकिडे हे फिकट पिवळ्या रंगाचे असतात.हि अतिशय लहान कीड असून खूप नाजुक असतात.फुल किडीच्या पंखाच्या कडा केसाळ असतात.Cotton Crop पानाच्या मागील भाग खरवडून त्यातील रसाचे शोषण फुलकिडे करत असतात फुलकिडीच्या प्रादुर्भावाने पेशी सुकतात/शुष्क होत असतात व प्रथम तो भाग पंधुरका पडतो व नंतर तपकिरी रंगाचा होतो.
पांढरी माशी:
शरीरावर पिवळसर झाक असतो व पंख पांढरे असतात.पांढरया माशीच्या डोक्यावर मध्य भागामध्ये दोन तांबडे ठिबके असतात.पानाच्या खालच्या बाजूने पिल्ले व मोठी माशी रस शोषण करते ह्याच्या प्रादुर्भाव मुळे पाने कुमजतात पंढरी माशी हि पानावर चिकट द्रव टाकत असते त्यामुळे पानांवर काळी बुरशी वाढू लागते.
पिठ्या ढेकुण:
ढेकुण हे वर्तुळाकार असतात त्यांचा रंग पिवळसर असतो ठेकुनाची शरीर रचना हि मेणा सारखी असते पांढऱ्या रेशमी कापसाचे आवरण शरीराभोवती असते.पिठ्या ढेकुण हे पिकांच्या बहुतांश अव्स्थेतेत आढळतात ते कपाशीची पाने,पात्या,फुले,बोंडे,कोवळी शेंडे यातून रस शोषण करतात ढेकुण शरीरातून गोड पदार्थ बाहेर टाकत असतो.त्यामुळे कालांतराने झाडावर काळी बुरशी वाढते,त्यामुळे झाड चिकट होऊन काळपट पडायला सुरवात होते.
बोंडअळ्या:
Cotton Crop
ठीबक्याची बोंडअळी:
ह्या बोंडअळीवर बारीक काटे असतात व बोंड अळीचा रंग तपकिरी असतो आणि काळे व बदामी ठिबके बोंड अळीच्या अंगावर असतात.अळीच्या शरीरावर पांढरा पट्टा मधोमध देसून येतो.हि आळी झाडाच्या शेंड्यावर आक्रमण करते ती शेंड्यामध्ये शिरून आतील भाग खाण्यास सुरवात करते त्यामुळे शेंडे सुकण्यास सुरवात होते.हीच आळी पुढे बोंडत शिरून मोठ्या प्रमाणात नुकसान करते.
हिरवी बोंडअळी:
ह्या बोंड अळीची ओळख करावयाची झाल्यास नावाप्रमाणे मोठी आळी पोपटी व हिरवट रंगाची असते ह्या अळीवर कडेने त्याच बरोबर पाठीवर तुटक गर्द करड्या रंगाच्या उभ्या रेषा असतात.यामध्ये लहान अळी पिवळसर पांढर्या रंगाची असते या व्यतिरिक्त अळीचा रंग हा लाल किवा काळाही असू शकतो. ह्या अळीचे प्रथम आक्रमण हे कोवळ्या पानावर असते. मुख्यता हि अळी कळ्या फुले यावर अवलंबून असते.अळी आपले तोंड खुपसून बोंडतील आतला भाग खात असते.ह्या अळीला अमेरिकन आळी असे देखील संबोधले जाते.
गुलाबी (शेंदरी) बोंडअळी:
हि आळी लहान असताना पांढरी असते पौढ अवस्थेत हिचा रंग बदलून ती शेंदरी रंगाची दिसते कळ्या,फुले,बोंडे ह्यांच्यावर अवलंबून असणारी हि आळी बारीक छिद्र करून आत जाते.ज्या फुलांवर ह्या अळीचे आक्रमण होते ती फुले गुलाबाच्या अर्धवट उमलेल्या कळीसारखी दिसून येतात.डोमकळ्या म्हणून आपण ह्याची ओळख करतो.प्रादुर्भाव ग्रस्त पाट्या बोंडे गळायला सुरवात होते व गाळून पडलेली बोंडे सडण्यास सुरवात होते.
इतर किंडी:
स्पोडोप्तेरा लीटूरा:
Cotton Crop ह्या अळीला तंबाखू वरील पाने खाणारी अळी असे देखील संबोधले जाते.हि अळी प्रोढ अवस्थेत असताना हिरव्या तपकिरी रंगाची दिसते व बाजूने पांढरे ठिपके असतात.सुरवातीच्या काळात हि अळी समूह करून पाने खात असते मुख्यता हि अळी पानाच्या खालच्या बाजूने आक्रमण करते व प्रोढ अवस्थेत आल्यावर अळीएकेकटी राहून पाने खात राहते.
लाल कोळी :
हि कोळी लाल रंगाची असून तिला आठ पाय असतात लहान व मोठी कोळी कोवळ्या पानातील रस शोषण करत असते त्यामुळे पाने लालसर पडतात व कालांतराने पाने वळण्यास सुरवात होते.
कापसाची एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धती:
मशागतीय पद्धत:
Cotton Crop
- ज्यावेळी कापसाची शेवटची वेचणी झाली असेल त्यावेळी शेतात मेंढ्या किवा शेळ्या व जनावरे शेतात चरण्यासाठी सोडावे.
- धसकटे व कपाशीचा पालापाचोळा जाळून टाकु नका त्याचे काम्पोस्त खात तयार करा.
- उन्हाळा लागताच जमिनीची खोल नागरणी फायद्याची ठरते त्यावेळी मित्र पक्षी जमिनीतील किडाना खातात त्यातून उच्च दर्ज्याची जमीन तयार होते.
- किडींच्या पर्यायी वनस्पती खाद्यांचा नायनाट करून घ्या.कपाशीची फरदड घेऊ नये.
- Cotton Crop कपाशीचे पिक घेत असताना आंतरपीकामधे भेंडी,अंबाडी हि पिके कपाशीच्या आधी किवा नंतर घेऊ नये हि पिके गुलाबी बोंड अळीस प्रोत्साहन देतात.
- कपाशीचे पिक घेत असताना आंतरपीकामधे टमाटर,हरभरा हि पिके कपाशीच्या आधी किवा नंतर घेऊ नये हि पिके हिरव्या बोंड अळीस प्रोत्साहन देतात.
- किडींचा प्रादुर्भाव कमी ठेवण्यासाठी अति प्रमाणात नत्राचा वापर करणे टाळावे असे केल्यास जमिनीची सुपीकता टिकून राहते व उत्पादनात वाढ करता येते.
- वाणाच्या निवडी नुसार दोन ओळीतील अंतर शिफारशी नुसार ठेवावे.
- कपाशीचे पिक घेत असताना अंतरपिकामध्ये मका,चवळी,उडीद मुग या सारखी पिके घेऊ शकता हि पिके किडींच्या नैसर्गिक शत्रू कीटकांचे प्रमाण वाढवते.
- झेंडू व एरंडी हि सापळा पिकांची लागवड कपाशी च्या भोवताल एका ओली मध्ये करावी.
- Cotton Crop कपाशीचे पिक दोन महिन्याचे होत पर्यंत तन विरहीत ठेवणे गरजेचे आहे.
यांत्रिक पद्धतीनुसार व्यवस्थापन:
- पक्षी थांबे उभारणे कपाशीचे पिक घेत असताना हेक्टरी २५ पक्षी थांबे उभारा हे थांबे पक्षांना आकर्षित करणारी असावी ह्यावर पक्षी बसून पिकावरील अळ्या टीपून खातात.
- डोम कळ्या सरळ उपटून टाकाव्यात.गुलाबी अळीचा यामध्ये वावर असतो त्या नष्ट केलेल्याच फायद्याचे ठरते.
- ज्या पाते बोंडावर जास्त प्रमाणात प्रादुर्भाव दिसत असेल ते जमा करून नष्ट करावे.
- Cotton Crop पांढऱ्या माशा ,तुडतुडे ह्यांचा प्रादुर्भाव कमी करण्यासाठी पिवळे चिकट सापळे कपाशीच्या शेतामध्ये लावावीत.पिवळे सापळे ह्यांना आकर्षित करतात व ते चिटकून मरतात.
- १०-१२ कामगंध प्रती हेक्टरी लावावेत, असे केल्यास मोठ्या प्रमाणात गुलाबी अळीचे पतंग थांबवण्यास मदत मिळते.
- पिठ्या ठेकनाचे व्यवस्थापन करत असताना पिकावर फवारणी हि फक्त प्रादुर्भावग्रस्त पिकांवर करावी किंवा अति प्रादुर्भाव ग्रस्त भाग किडीसहित काढून नष्ट करणे गरजेचे आहे.
जैविक पद्धतीनुसार व्यवस्थापन:
- पेरणी नंतर पहिल्या दोन महिन्यामध्ये पुढील उपाय करावा: ५ % निंबोळी अर्क ॲझाडीरेक्टीन १०००० PPM १ मिली प्रती लिटर किवा १५०० PPM २.५ मिली एक लिटर पाण्यात एकजीव मिश्रण करून प्रतिबंधात्मक फवारणी करावी .
- Cotton Crop पिठ्या ठेकनासाठी पुढील उपाय करावा: लेकॅनिसीलीयम लेकॅनि या बुरशीचा ४ ग्राम एक लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करने लाभदायक ठरते.
- स्पोडाप्तेरा ह्या अळीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी पुढील उपाय करावा: नोमुरिया रीलाई या बुरशीची ४ ग्राम १ लिटर पाण्यामध्ये किंवा SLNPV 500 LE विषाणू २ मिली १ लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
- गुलाबी अळीसाठी पुढील उपाय करावा: ह्या अळीचा बंदोबस्त हा अळी अंडा अवस्थेत असतानाच करावा त्यासाठी,ट्रायकोग्रामाटोयडिया बँक्ट्री या परोपजीवी गांधीलमाशीच्या अंड्यांचा कार्ड पिकांवर लावावीत.(प्रमाण १.५ लाख अंडी /हेक्टर).