Groundnut Cultivation In Marathi :
Groundnut Cultivation:रसायनमुक्त खाद्य तेलाच्या मागणीला वाढता प्रतिसाद पाहता, तेलबिया च्या उत्पादनात वाढ होताना दिसत आहे.भुइमुगचा विचार केल्यास बाजारभावनुसार भुइमुगची लागवड आर्थिक दृष्ट्या फायदेशीर ठरू शकते.खरीप हंगामात(Groundnut Cultivation) भुईमुगाचे पिक घेतले जाते परंतु वातावरणातील बदलांमुळे पारंपारिक शेती पद्धती मध्ये बदल करणे गरजेचे झाले आहे.मोसमी पाऊस वेळेवर पडत नसल्यामुळे त्याचा उत्पादनावर विपरीत परिणाम होताना दिसत आहे.त्याच बरोबर जंगली ज्जानावारे देखील पिकांची नासधूस करण्याचे प्रमाण वाढत चालले आहे तसेच शेतकरी वर्गामध्ये इतर पिकांना प्राधान्य देण्याचे प्रमाण देखील वाढत आहे. त्यामुळे खरीप हंगामातील शेतीची उत्पादकता कमी कमी होत चालली आहे.ओलीताचे व्यवस्थापन शाश्वत पद्धतीचे असल्यास वर्षभरातील हंगामापेक्षा उन्हाळी हंगामात घेतलेल्या पिकांचे उत्पादन २ पटीने जास्त होते.
वाचा:गहू पिकासाठी ओलीत व्यवस्थापन
ह्याचे कारण असे कि उन्हाळ्यात जंगली जनावरांचा तसेच कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव कमी असतो.सूर्यप्रकाशाची उपलब्धता जास्त काळ असते.(Groundnut Market)भुईमुगाच्या दरडोई वाढत्या देशांतर्गत मागणीमुळे भुईमुगाचे उत्पादन आर्थिक दृष्ट्या अधिक फायदेशीर ठरू शकते.शेतकरी बंधूनी याची तंत्रज्ञानिक पद्धतीने लागवड केल्यास फक्त उन्हाळी उत्पादनावर शेतकरी वर्ग २ पट अधिक उत्पन्न घेऊ शकतो.
या लेखात आपण उन्हाळी भुईमुगची लागवडी पासूनचे नियोजन शास्त्रोत्र पद्धतीने कसे करायचे हे बघणार आहोत,संपूर्ण माहिती हि कृषी संशोधकांच्या मार्गदर्शनाखाली दिली जात असून शेतकरी बंधूनी १०० % ह्या पद्धतीचा स्वीकार पिक घेताना करावा.
सध्या परिस्थिती बघता उन्हाळी भुईमुग लागवडीचे प्रमाण महाराष्ट्रात वाढत चालले आहे.परंतु पाहिजे तशी उत्पादकतेत वाढ मात्र होताना दिसत नाही. त्यामुळे महाराष्ट्रातील कृषी विद्यापीठे Groundnut Cultivation उन्हाळी भुईमुग लागवडीत येणाऱ्या अडचणीवर संशोधन करून भुईमुग लागवडीसाठी शिफारशी केल्या आहेत या शिफारशीच अवलंब करण्याचे आव्हान कृषी विभागाकडून होत आहे.उन्हाळी भुईमुग लागवड करताना तंत्रज्ञान व उपलब्ध संसाधनाचा समायोजित वापर केल्यास आर्थिकदृष्ट्या अधिक फायदा करून घेऊ शकतात,चला सुरवात करूया !
हेही वाचा:हरभरा घाटे अळीचे व्यवस्थापन
जमिनीची निवड प्रक्रिया:
- Groundnut cultivation crop साठी जमिनीतील पाण्याचा निचरा व्यवस्थित होणारी, हलकी ते मध्यम जमिनीची निवड करावी.ज्या जमिनीमध्ये तुम्हाला वाळू ,सेंद्रिय पदार्थ,जीवन द्रवे ह्यांच्या एकत्रित मिश्रण बघावयास मिळते अशा जमिनीत भुईमुगाची उत्पादकता वाढते.या प्रकारच्या जमिनीत भुसभुशीतपणा अधिक असल्यामुळे भुईमुगाच्या आऱ्या सहजरीत्या जमिनीत शिरतात व शेंगाची वाढ चांगल्या पद्धतीने होते
- लागवडी आधी जमिनीची खोल नांगरणी १२ ते १५ सें.मी. पर्यंत करावी.नागरणी वखरणी करावी २ ते ३ वेळा वखरून झाल्यावर कचरा वेचावा व जमीन तयार करावी.
सेंद्रिय व रासायनिक खते व्यवस्थापन:
Groundnut Cultivation
१) जमिनीच्या सुपिकतेवर पिकांची उत्पादकता अवलंबून असते.कोणत्याही पिकांची उत्पादकता वाढवण्यासाठी किमान २ ते ३ वर्षातून एकदा सेंद्रिय खताचा वापर करावा (उदाहरणार्थ: वाळलेले शेणखत ,कंपोस्ट खात, गांडूळ खत)
२) जमीन तयार झाल्यावर जेव्हा तुम्ही शेवटची वखरणी कराला त्यावेळी सेंद्रिय खताचा वापर करावा हि भरखते हळू हळू जमिनीत मिसळतात.झाडांना लागणारी अन्नद्रवे भरखता मध्ये असतात.त्यामुळे जमिनीतील सेंद्रिय खताचे प्रमाण वाढीस लागते यातून जमिनीची जलधारण शक्ती सुधारते. उन्हाळी भुईमुगासाठी भरखताचे प्रमाण १२ ते १५ गाड्या प्रती हेक्टार ठेवावे.
३) यामध्ये महत्वाची बाब म्हणजे मातीचे परीक्षण करून घ्यावे त्यामुळे उत्पादनावर होणारा खर्च त्याच बरोबर रासायनिक खताचे अचूक प्रमाण आपल्याला साधता येते.
४) नत्र २५ किलो आणि ५० किलो स्फुरद प्रती हेक्टार द्यावे आवश्यकता वाटल्यास ३० किलो पलाश प्रती हेक्टार पेरणीच्या वेळी द्यावे. पलाश चा अतिरिक्त वापर टाळणे महत्वाचे आहे.
५)Groundnut Cultivation भुईमुग पिकासाठी कॅल्शियमची आवश्यकता अधिक असते कॅल्शियम हे शेंगांना परिपक्व बनवते ह्या अन्नद्रव्याचा पुरवठा पिकांनसाठी आवशयक असतो त्यासाठी पुढील उपाय करावा : ज्या वेळी पिक अर्ध फुलाव्स्थेत येतात त्यावेळी हेक्टरी ३०० ते ५०० किलो जिप्सम द्यावे.जिप्सम देण्याची पद्धत हि तासाच्या दोन्ही बाजूने सरळ ओळी मध्ये टाकावे.
६) उन्हाळी भुईमुग साठी जिप्सम अत्यंत महत्वाचे असून त्यामधून पिकांना २५% कॅल्शियम व १८% गंधकाचा पुरवठा पिकास होतो. जर तुम्ही डीपीए हे खत वापरात असाल तर पिकला जिप्सम देणे बंधनकारक आहे.सुश्म अन्न्द्रव्याचा विचार केल्यास उदा:लोह,झिक,बोरॉन यांची देखील पिकांना आवश्यकता असते.
सुधारित जातीचे वाण:
- जून महिन्याच्या सुरवाती पासून खरीप हंगामास सुरवात होते त्यामुळे Groundnut Cultivation उन्हाळी भुईमुगाचे पिक मे महिन्याच्या अखेरीस निघणे गरजेचे आहे.त्यामुळे उन्हाळी भुईमुगाची लागवड करताना सुधारित जातीचे बियाणे वापरणे अत्यंत आवश्यक आहे.
- उपट्या प्रकारातील जातीची निवड शेतकऱ्यांनी करावी हि बियाणे ११५ ते १२० दिवसात परिपक्व होतात.उन्हाळी भुईमुग लागवडीसाठी वनांचे प्रकार पुढे दिले आहेत त्यापैकी एका वाणांची निवड करावी.
- उन्हाळी भुईमुग लागवडी साठी टीएजी ७३ , टीएजी ७४ आणि एसबी ११. यामध्ये टीएजी ७३ हि एक नवीन वाण असून डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने विकसित केले आहे. उत्पादन क्षमतेचा विचार केल्यास टीएजी ७३ हे वाण सर्वश्रेष्ठ ठरते.
- उन्हाळी हंगामासाठी टीएजी ७३ किंवा टीएजी ७४ यापैकी एकाची निवड करावी ,उन्हाळी हंगामात ११५ ते १२० दिवसात हि दोन्ही वाणे परिपक्व होतात.
- Groundnut Cultivation प्रतीहेक्टरी बियाणे लागवडीचा विचार केल्यास १०० ते १२५ किलो बियाणे लागतात.बियाणे खरेदी करण्याएवजी शक्यतो खरीप हंगामातील बियाणांचा वापर करावा.पेरणी साठी शेंगा लवकर फोडू नये.परिपक्व शेंगाची निवड करावी.दाण्याचे वजन तपासून घ्यावे ,चांगल्या दाण्याची निवड,गुणन,स्वत; करावे व बियाणे स्वतःच निर्माण केलेले चांगले असते.
बीज प्रक्रिया कशी कराल:
Groundnut health बुरशीजन्य रोगांपासून बियाणांचे संरक्षण करणे अत्यंत महत्वाचे आहे.त्यासाठी पेरणी पूर्वी बियाणांचे निर्जंतुकीकरणकरणे गरजेचे आहे.यामुळे जमिनीतून त्याचबरोबर बियाणांपासून होणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव आटोक्यात आणता येतो.त्यासाठी पुढील उपाय करावा: (सशक्त शेंगातून दाने बाहेर काढून घ्यावे लगेचच १ किलो दाण्यास ३ ग्राम थायरम दाण्यांना लावून घ्यावे.)
Groundnut Cultivation पेरणीच्या दिवशी १० ते १५ किलो बियाणाकरिता २५० ग्राम जीवाणू संवर्धक वापरने गरजेचे आहे.ज्या जमिनीवर किवा ज्या ठिकाणी मर रोगांच प्रादुर्भाव जास्त जाणवत असेल तेथील १ किलो बियाणात ट्रायकोडर्मा व्हीरीडी ४ ग्राम प्रमाणात बीज प्रक्रिया केल्यास रोगांच प्रादुर्भाव आटोक्यात राहतो.
पेरणी कशी कराल:
उन्हाळी पेरणीची वेळ १५ ते २० जानेवारी पर्यंत करावी उशीर झाल्यास जास्तीत जास्त फेब्रुवारीच्या पहल्या आठवड्यात पेरणी झालीच पाहिजे.
- पेरणी हि टोकन पद्धतीने केलेली चांगली असते. एका ठिकाणी एकच बी पेरावी.सरी वरंबा पद्धत किवा सपाट वाफा पद्धत वापरणे गरजेचे आहे. बियाणांची गुणधर्म तपासून पेरणी करावी.
- बियाणांची उगवण क्षमता जर कमी असले तर बियाणे जवळजवळ पेरावे. २ ते ३ इंच दरम्यान खोल पेरणी करावी.पक्षी बी खाणार नाही याची दक्षता घ्यावी त्यासाठी पेरणी झाल्यावर हलके पाठलन करून बी झाकून द्यावे यातून बियाचे संरक्षण होईल व त्यांची उगवणक्षमता वाढण्यास मदत मिळते.
Groundnut Crop वाणान नुसार पेरणीच अंतर:
१) जर तुम्ही टीएजी ७३ किंवा टीएजी ७४ उन्हाळी हंगामात पेरत असल्यास ३० x १० सें.मी. या अंतरावर पेरणी करावी. ह्या पद्धतीने पेरणी केल्यास हेक्टरी झाडांची संख्या ३.३ लाख येईल.
२) जर तुम्ही एसबी ११ उन्हाळी हंगामात पेरत असाल तर ३० x १५ सें.मी. किवा ४५ x १० सें.मी. इतके अंतर ठेवावे.
Groundnut Cultivation अत्याधिक उत्पादन घेण्यासाठी जास्तीत जास्त झाडांची संख्या काढणी पर्यंत ठेवणे अत्यंत गरजेचे आहे.
आंतरमशागत :
- पिकांची सुरवातीला काळजी घेणे अत्यंत महत्वाचे आहे. पिक ६ ते ७ आठवड्याचे होईपर्यंत जमीनित तनाचा उपद्रव होऊ देऊ नका.कमीत कमी ३ वेळा डवरणी करावी व २ ते ३ वेळा आवश्यकते नुसार निंदन महत्वाचे आहे.
- ज्यावेळी पिकांचे वय ५० दिवसावर जाते मातीचा भर देणे आवश्यक असते त्यासाठी शेवटची डवरणी करणे महत्वाचे आहे.५० दिवसानंतर पिकामध्ये कुठल्याही पद्धतीची मशागत करणे टाळावे कारण मशागत केल्यास आऱ्या तुटण्याचा धोका उदभवु शकतो.
ओलीत व्यवस्थापन:
बरेचशे शेतकरी वाफसा देण्यास चुकतात.खर तर पिकांना पाण्याची गरज असते हि संकल्पना चुकीची आहे. झाडाच्या वाढीसाठी वाफसा तयार करण्याची गरज असते.
१) Groundnut Cultivation उन्हाळी हंगामात पेरणी करत असाल तर पेरणीपूर्वी पाण्याची पहिली पाळी देणे आवश्यक असते.वाफसा तयार झाल्यानंतर पेरणी करावी व लगेचच पाण्याची दुसरी पाळी द्यावी.
२) पिकांची उगवण झाल्यावर जर खांद्या दिसून येत असल्यास त्या भरून टाकाव्या व पाण्याची तिसरी पाळी द्यावी नंतर पिकास पाण्याचा ताण द्यावा त्यानंतर मात्र २० ते २५ दिवस पाण्याची पाळी देणे टाळावे.असे केल्यास पिकांना फुले येण्याचा वेग वाढतो.
३) फुले आल्यानंतर पाण्याची चौथी पाळी द्यावी यामुळे आता पाण्याचा तान तुटतो.या समोर मात्र पाण्याची कमतरता पडू देऊ नका. सर्व पिकांना सारखे पाणी होईल याची दक्षता घ्यावी.
४) Summer Groundnut उन्हाळी भुईमुगाचे पिक घेत असाल तर एकूण १५ ते १६ पाण्याच्या पाळ्याची आवश्यकता असते.यापुढील ओलीत व्यवस्थापना कडे प्रामुख्याने लक्ष देणे गरजेचे आहे.
महिन्यानुसार ओलीत व्यवस्थापन:
| महिना | किती दिवसांनी ओलीत करावे |
|---|---|
| फेब्रुवारी | १० ते १२ |
| मार्च | ८ ते १० |
| एप्रिल | ६ ते ८ |
| मे | ४ ते ६ |
आऱ्या जमिनीत जाण्याच्यावेळी त्याच बरोबर शेंगा पोसण्याच्या काळात पाण्याचा ताण पिकांना पडणार नाही याची दक्षता घ्यावी.पिकांना पाणी (Groundnut Cultivation) फवारा पद्धतीचा वापर अधिक फायदेशीर असल्याचे निदर्शनास आले आहे.
पिक संरक्षण:
- उन्हाळ्यामध्ये पिकांवर येणाऱ्या रोगांची व किंडींचे प्रमाण कमी असते. ज्यावेळी पिक रोपावस्थेत असते.त्यावेळी रससोशन करणाऱ्या किडी जसे कि मावा, तुडतुडे आणि फुलकिड्यांचा प्रादुर्भाव पिकांवर जाणवत असतो.यांचे नियोजन आंतरप्रवाही कीटकनाशकातून करावे.
- पिकांवर जर पाने गुंडाळनाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव दिसत असेल तर योग्यवेळी फवारणी करावी.
- शेंडेमर रोगांचा प्रसार फुलकिड्यानमुळे होत असतो.बडेनेक्रोसीस या विषाणूमुळे हा रोग उद्भवतो त्यामुळे फुलकिड्यांचे नियोजन करणे अत्यावश्यक आहे.त्यासाठी आंतरप्रवाही कीटक नाशके वापरावीत.ज्या झाडांवर रोगांचे प्रमाण जास्त प्रमाणात दिसते ते झाड उपटून नष्ट करावे.
- टिक्का व ताबेरा रोगांचा प्रादुर्भाव जाणवल्यास बुरशीनाशकाची फवारणी करावी.
- Groundnut Cultivation बीज प्रक्रिया करून पेरणी केल्यास मर रोगांचा प्रादुर्भाव आटोक्यात राहतो, ट्रायकोडर्मा जैविकबुरशीचा जमिनीत वापर करणे गरजेचे आहे.
काढणी व साठवणूक:
सर्वसाधारणपणे ७५ ते ८० % शेंगा पक्व झाल्यानंतर काढणीस सुरवात करावी भुईमुगाची काढणी योग्य वेळेवर करणे अत्यंत महत्वाचे आहे कारण त्याचा परिणाम पुढील हंगामात घेणाऱ्या पिकांवर होण्याची संभावना असते.काढणीची योग्य वेळ आली कि नाही हे तपासण्यासाठी १ ते २ झाडे सर्वप्रथम उपटून पाहावी.शेंगा कडक वळल्यानंतर त्या कोरड्या हवेशीर जागी ठेवणे आवश्यक आहे.
Groundnut Cultivation मध्ये उन्हाळी हंगामात प्रतीहेक्टर २४-२५ क्विंटल वाळलेल्या शेंगा व ४ -५ क्विंटल प्रतीहेक्टार उच्च प्रतीचे कुटार मिळू शकते म्हणून शेतकरी बंधूनी या उन्हाळ्यात भुईमुगाची लागवड करावी असे आव्हान कृषी विभाग त्याच बरोबर महाराष्ट्रातील कृषी विद्यापीठान कडून होत आहे.